@kh7spiritual Mooie website! kan je een artikel schrijven waar (hatha) yoga een sterkere link mee heeft: boeddhisme of hinduisme?
— Rene Smit (@rcsmit) February 26, 2016
Toen ik dat las, dacht ik: ‘Dat is geen artikel, dat is een tweet’. Dus ik schreef (om de een of andere reden in het Engels):
Hatha yoga comes from Hinduism. No historical affinity with Buddhism at all. @liveinthemode
— Katinka Hesselink (@kh7spiritual) March 12, 2016
Intussen heb ik er wat dieper over nagedacht, en dit is te kort door de bocht. Toch maar een artikel dus.
Atisha, de laatste grote Indiase Boeddhistische leraar in Tibet (rond 1000 A.D.), heeft volgens de overlevering een keer gezegd dat er maar een paar mensen in India waren die het verschil tussen Hindoeïsme en Boeddhisme begrepen.
En dat is ook lastig, althans, als je denkt als een Hindoe.
Hindoeïsme
Hindoe’s zijn tenslotte in staat om een verlaten Boedddha beeld te aanbidden alsof het een Hindoe beeld is. Ze zijn in staat om een christelijke kerk te adopteren, gewoon omdat zo’n kerk niet leeg hoort te staan.
Voor Hindoe’s gaat het niet om de zuiverheid van het geloof, maar om de aanbidding zelf. Er hoort devotie te zijn, dus zorgen ze voor devotie. En aangezien toch alle godheden een zijn met de allerhoogste godheid, maakt het niet zoveel uit hoe je hem (of haar) noemt.
Hindoeïsme en Hatha Yoga
De vraag is wel: wat heeft dat allemaal met hatha yoga (#) te maken? Want als we in het Westen yoga doen, is er zelden sprake van devotie. Ok, er zit misschien een namaste aan het begin en eind van de sessie. Misschien. Maar er is geen godheid in de ruimte waar offergaven aan aangeboden worden. Geen gebeden. Zelden mantras.
Toch is de historische link tussen hatha yoga en Hindoeïsme redelijk recht-toe-recht aan. Vermoedelijk:
- Rond 1100 schreef Gorakhnatha (ook wel Goraknath) ergens op het Indiase subcontinent zijn ‘Honderd Verzen’. Hierin word pranayama (ademhalingsoefeningen) duidelijk beschreven en het belang van asana’s wordt benadrukt. Hij komt voor in zowel Hindoe als Boeddhistische tantrische overleveringslijnen. Hij kan dus gezien worden als zowel Boeddhistisch als Hindoeïstisch. (&)
- Er zijn verhalen van yogi’s in yoga-houdingen.
- Het zijn ontegenzeggelijk Hindoe leraren geweest die yoga naar het Westen brachten.
- De betere yoga-scholen, dus opleidingen tot yoga docent, nemen de Yoga Sutras van Patanjali (~200 A.D.) mee in hun curriculum. En dat is een authentieke oude tekst uit het Hindoeïsme.
Het probleem is alleen dat ons DOEL bij die yoga houdingen zo heel erg anders is dan het doel van die oude yogi’s in India. Wij hopen op geluk in dit leven, innerlijke rust en fysieke kracht en flexibiliteit. Daar is niets mis mee, begrijp me niet verkeerd. Maar het is wel wat anders dan Moksha: verlossing uit het rad van wedergeboorte.
Boeddhisme en Yoga
De link Boeddhisme en Yoga is nog wat losser.
Behalve dan dat die Yoga Sutras bol staan van de Boeddhistische invloeden. Tenslotte kon het die Indiers echt niets schelen waar ze hun ideeën vandaan haalden. Als het werkte of geloofwaardig was, dan namen ze het over. En geef ze eens ongelijk.
Wat zijn dan die Boeddhistische invloeden? Het begint al bij het begin. Van de acht poten of stadia op het pad van de yoga (naar moksha, weet je nog wel), zijn de eerste twee yama en niyama.
Yama
- Ahiṃsā (अहिंसा): Geweldloosheid, het niet schaden van levende wezens.
- Satya (सत्य): Eerlijkheid, niet liegen
- Asteya (अस्तेय): Niet stelen. Niet nemen wat je niet gegeven is.
- Brahmacharya (ब्रह्मचर्य): Kuisheid, trouw in het huwelijk of seksuele beheersing.
- Aparigraha (अपरिग्रहः): Gebrek aan hebzucht, niet grijpen.
Niyama
- Śauca: Zuiverheid, heldere geest, zuiver lichaam.
- Santoṣa: Tevredenheid; acceptatie van anderen en omstandigheden zoals ze zijn. Optimisme over jezelf.
- Tapas: Pijn accepteren en niet veroorzaken.
- Svādhyāya: Zelf-reflectie, introspectie, bewustzijn van gedachten, woorden en handelingen.
- Īśvarapraṇidhāna: Contemplatie van de Godheid (Ishvara, ware Zelf)
Herken je al iets, uit je yoga beoefening? Waarschijnlijk niet. Dus juist de Boeddhistische invloeden op de Yoga Soetras zijn er in de Westerse gymnastiek verzie van yoga weer uit bezuinigd.
Hatha Yoga in het moderne Boeddhisme en Mindfulness
Tot nu toe heb ik het vooral gehad over de evolutie van Hindoeïsme tot moderne (hatha) yoga. Die heeft de kloof tussen het pre-moderne India en het moderne westen niet zonder kleerscheuren overleefd.
Maar het werkt. Dat wil zeggen: yoga-gymnastiek is een fijne manier om je lichaam sterk en flexibel te maken. En de langzamere vormen (mindfulness yoga, yin yoga) zijn heel geschikt als aanvulling op het spirituele pad.
En dat brengt ons bij yoga in de moderne Boeddhistische context. Als je naar een Vipassana retraite gaat, is er alle kans dat er yoga (of tai chi) op het programma staat. Dat heeft niets met het Boeddhisme te maken en alles met het praktische gegeven dat het niet gezond is om de hele dag stil te zitten.
Daarnaast weten meditatie-leraren heel goed dat lichaamswerk niet alleen gezond is voor de bloedsomloop en dergelijke, maar dat het ook helpt voorkomen dat mensen gaan zweven. En het helpt ook nog eens om dichter bij onverwerkte emoties te komen en deze te integreren.
Al met al doet het er misschien niet eens zo heel erg toe of je het label ‘Boeddhisme’ of Hindoeïsme’ op je beoefening plakt. Als het werkt, werkt het. En dat sluit heel erg aan bij de benadering van de oer-yogi Goraknatha (&). Vermoedelijk.
Voetnoten
(*) Het plaatje aan het begin is Gorakhnath, zoals afgebeeld op het boek ‘Philosophy of Gorakhnath, with Goraksha-Vacana-Sangraha’ van Ashaya Kumar Banerjea.
(#) In het westen wordt het woord ‘yoga‘ gebruikt als synoniem voor ‘hatha yoga’. Vanuit Indiaas perspectief is dat een grote misvatting. Het woord yoga kan beter vertaald worden als ‘spiritueel pad’. Onze Hatha yoga, vaak power yoga, heeft vaak helemaal niets met een spiritueel pad te maken.
Om die reden vermijd ik in dit artikel het gebruik van het woord ‘yoga’ zonder voorvoegsel.
(&) Ik kwam Gorakhnatha op het spoor via ‘Hinduism and Modernity’ van David Smith, p. 43. Aangezien hij uit Nepal kwam, en leefde in de tijd dat het Boeddhisme in India al in verval was is de kans heel groot dat hij een mengvorm van Hindoeïsme en Boeddhisme beoefende.
Wikipedia zegt het volgende:
Historical texts imply that Gorakhnath was originally a Buddhist in a region influenced by Shaivism, and he converted to Hinduism championing Shiva and Yoga. Gorakhnath led a life as a passionate exponent of ideas of Kumarila and Adi Shankara that championed the Yoga and Advaita Vedanta interpretation of the Upanishads. Gorakhnath considered the controversy between dualism and nondualism spiritual theories in medieval India as useless from practice point of view, he emphasized that the choice is of the yogi, that the spiritual discipline and practice by either path leads to “perfectly illumined samadhi state of the individual phenomenal consciousness”, states Banerjea.
Everywhere in Nepal are many sites connected with the Mahasiddhas, especially holy places and temples of Mina-Matsyendra and Gorakshanatha. There are many Nath ashrams and monasteries (math) everywhere in the country: Many are very famous places, like the Gorakh-Cave in Gurkha, or the large monastery in Danda where big drums are continually beaten the whole day to announce the Yoga-magic of the Naths. There are whole villages, where every inhabitant is a Nath yogi, all householders with families.
