Tot mijn verassing kreeg ik op mijn vorige stukje (in het Engels) een reactie van iemand die beweert Advaitin te zijn die iets beweerde wat ik niet als zodanig kon plaatsen. Laat ik daar mee beginnen.
Voor dit stuk vat ik de Advaita Vedanta filosofie (de meest prominente van de Hindoe filosofieën) als volgt samen: Het zelf dat we ervaren is een illusie. Wat wel werkelijk is, is het Atma, een eeuwige getuige van alle bewustzijnstoestanden. Dit Atma woont in ons lichaam. Het klassieke gezegde ‘Tat tvam asi’ wordt in deze context geïnterpreteerd als de eenheid tussen ieder van ons en ‘dat’ (tat) en het absolute. (*)
Voor theosofen doen de woorden ‘eenheid van waarnemer en waargenomene’ aan Jiddu Krishnamurti denken die een keer een ervaring had waarin hij zichzelf een voelde met de boer in het veld, het veld zelf, het gras, de zon, de lucht etc. Deze mystieke ervaring wordt door velen in meditatie gezocht.
In het Boeddhisme – in al haar vormen, zoals ik het begrijp – is de eenheid tussen waarnemer en waargenomene in elk geval duidelijk in de zin dat onze ervaren werkelijkheid alleen in ons bewustzijn te vinden is. Zoals ik vorige keer beschreef: Chittamatrins gaan nog een stap verder door te beweren dat wat we waarnemen ALLEEN bestaat als product van bewustzijn. Mijn karmische zaden produceren het toetsenbord waarop ik typ, de laptop die de toetsaanslagen op slaat en de tafel waarop ik mijn werk doe.
Laat ik terug gaan naar een eenvoudiger punt: in welke zin is de tafel een product van mijn bewustzijn? Ik ervaar de tafel in mijn bewustzijn en ik kan nooit helemaal zeker zijn dat als jij naar mijn huis komt je dezelfde tafel zult zien. De tafel is een gevolg van mijn karma eenvoudig omdat het afhankelijk is van de oorzaken die haar hier gebracht hebben. Mijn oom kocht het voor mijn grootmoeder toen ze voor het eerst naar een verpleeghuis ging. Toen ze daaruit weg ging had ze het niet meer nodig en kwam het bij mij terecht. Na mijn rugproblemen vorig jaar heb ik het ingezet om mijn werkplek zo ergonomisch mogelijk te maken.
Met andere woorden: de tafel en de spullen in mijn appartement zijn afhankelijk van het feit dat ik ze kocht, anderszins verkreeg, orden, en niet weg gooi. In die zin zijn ze dus niet zo onafhankelijk van mijn persoon als ze lijken. (#)
De term ‘ervaren werkelijkheid’ is hier essentieel. Denk er maar eens over na: kun je de dingen om je heen waar nemen en aan je ervaren werkelijkheid ontsnappen? Als je hier op bezoek komt, zul je vermoedelijk een tafel zien. In die zin is de tafel onafhankelijk van mijn bewustzijn. Aan de andere kant is de tafel zoals jij haar ziet niet meer dan de tafel zoals ze in jou bewustzijn verschijnt. De basis is dezelfde tafel die ik zie, maar hoe je haar precies ziet is van jou bewustzijn afhankelijk. Misschien zie jij het stof waar ik overheen kijk, bijvoorbeeld. Of misschien ben je kleurenblind en zie je haar in een andere kleur dan ik.
Vanuit de Boeddhistische filosofie is de ervaring belangrijker dan de ‘objectieve’ werkelijkheid. Het gaat er in het Boeddhisme, in de Hindoe filosofie en ook bij Jiddu Krishnamurti uiteindelijk om hoe we kunnen groeien naar meer geluk voor onszelf en anderen. Jiddu Krishnamurti’s visie hierop is goed samen gevat in dit citaat (bron):
Kan ik naar een boom kijken zonder het beeld van de boom? Dit betekent: kan ik kijken zonder een waarnemer, zonder censuur? Wat gebeurt er dan? Jij bent niet de boom. Het is een truc van het bewustzijn wanneer je zegt: ik identificeer me met de book, met jou, met god, met dit, met dat. Wanneer er geen beweging van identificatie is vanuit de waarnemer, wat gebeurt er dan? Wie creëert de afstand tussen jou en de boom? Er is duidelijk ruimte, begrijp je, misschien een meter, misschien drie – de fysieke afstand. Het gaat ons nu niet om de fysieke afstand maar om de psychologische afstand tussen jou en de boom, wie heeft die veroorzaakt?
Brockwood Park, 2nd Public Dialogue, September 10, 1970
Dat is een goede vraag, aangezien we de boom in ons bewustzijn observeren: wat veroorzaakt dat gevoel van afstand tussen onszelf en de boom (zoals we die ervaren)?
Bronnen en voetnoten
(*) Encyclopedia of Asian Philosophy
(#) Deze paragraaf zijn een inleiding op de Boeddhistische leer van leegte en onderling afhankelijk bestaan.
“wat veroorzaakt dat gevoel van afstand tussen onszelf en de boom (zoals we die ervaren)?”
Het idee dat er een “ik” is die een boom ziet.
Eén van de oefeningen die een bepaalde sat guru geeft aan haar volgelingen is de meditatie om naar zaken (een boom, een fiets, een vogel) te kijken en te denken: Om, that I am. Om, that I am.
Om zo de identificatie met het “ik” in de uitkijktoren van haar ogen los te laten.
“wat veroorzaakt dat gevoel van afstand tussen onszelf en de boom (zoals we die ervaren)?
Het is het inderdaad “het ik” die de boom ziet. Referentiekader, eerdere ervaringen. Krishnamurti heeft het in zijn werken vaak over de waarnemer, het proces van waarnemen en het waargenome. Deze zijn éénzelfde.
We observeren geen boom in ons bewustzijn. Ons bewustzijn wordt gekleurd door wat we waarnemen, maar waar is die “waarnemer”? Die zul je nooit kunnen “waarnemen”. Het hele onderscheid wat we maken is in praktische en relatieve zin slechts nodig om ons in het dagelijkse leven te kunnen oriënteren en voort te bewegen. Maar we passen deze manier van praktische en relatieve oriëntatie ook toe op spirituele zaken, iets wat mijns inziens een volstrekt onmogelijke zaak is. Zelf, of geen-zelf, of de boom in ons bewustzijn “bestaat” of niet, of we iets observeren, of dat we het observeren zijn. Dit lijkt op het zich willen bewegen in de dwangbuis; we kunnen de grenzen van onze perceptie niet verlaten, omdat we via het redeneren als het ware vasthechten aan ons denken. We willen via de logica de werkelijkheid kennen, maar ook onszelf. Maar dat is via het maken van welk onderscheid dan ook onmogelijk, omdat het maken van welk onderscheid dan ook immers de belemmering is. Maar dat kunnen we niet accepteren, we blijven “zoeken” naar “de oplossing”.
Vandaar dat meditatie is ontstaan, het doel daarvan is om de mens te leren het praktische en relatieve – althans tijdelijk – los te laten, zodat er ruimte is om het niet-praktische en niet-relatieve te leren zien. Het is een methode tot “verruiming”, alleen is het probleem ook hier weer dat we er teveel over willen nadenken en redeneren. Maar dat is juist wat achterwege moet worden gelaten, al is het maar om de beperkingen te zien van ons eindeloze redeneren of er een waarnemer is, het waargenomene, of dat deze één zijn, blabla. Eenheid kan niet worden beleefd via het denken en redeneren, omdat dit per definitie een dualisme is. Dus we proberen eigenlijk het onmogelijke: éénheid te zoeken door middel van analyse, nadenken, onderscheid maken in onze perceptionele dwangbuis. Spiritualiteit belooft dat er een manier is om die dwangbuis te verlaten…
Met beleefde groet,
Basho 🙂
Ik heb nog een leuke anekdote in dit kader:
“DE STENEN GEEST
Hogen, een Chinese Zen-leraar, woonde alleen in een kleine tempel op het platteland. Op een dag verschenen er vier reizende monniken en vroegen hem of zij een vuur op zijn binnenplaats mochten aanleggen om zich te warmen. Terwijl zij het vuur aanlegden, hoorde Hogen ze debatteren over subjectiviteit en objectiviteit. Hij ging bij hen staan en zei: ‘Daar ligt een grote steen. Beschouwt u die als binnen of buiten uw geest?’
Eén van de monniken antwoordde: ‘Vanuit boeddhistisch standpunt is alles een belichaming van de geest, dus zou ik zeggen dat de steen binnen mijn geest is.’
‘Uw hoofd moet erg zwaar aanvoelen,’ merkte Hogen op, ‘als u een steen als die in uw geest ronddraagt.’”
(Citaat: Paul Reps: “Zen-zin, Zen-onzin”, Ankh Hermes Deventer 1979, blz. 68-69)
Met beleefde groet,
Basho 🙂
beste Basho,
uit mijn hart gegrepen, het verhaal van de meester en de steen.
Waarom doen al deze discussies me altijd zo denken aan die hele batterij katholieke theologen uit de middeleeuwen die met elkaar ernstig discussieerden over hoeveel engelen er op de punt van een naald konden.
Sec.
Filosoferen over het leven. Altijd leuk.
Zelf leven intussen, leuker.
Het volle rijke mooie ellendige kleurrijke bruisende mysterieuze leven met z’n allen op deze aarde.
Wat wil je nog meer.
Frenkie Oosterveen.
De basis van het leven is gewoon een grijs gebied waar alle contouren vervagen. Om daar te overdenken en te reizen naar die overpeinzingen kan je wel even een gevoel van vastheid en duidelijkheid geven, maar die basis veranderen, dat kan niemand, toch zijn er mensen die zich voortdurend daar ophouden zelfs als zij er zich eenzaam gaan voelen, voelen zij zich nog beter dan wanneer zij voor hun gevoel hun hele levensfilosofie geweld aan doen dmv oppervlakkigheid. Dus een diep gevoel van hoger bewustzijn kan iemand wel degelijk heel gelukkig maken. Dat is het betere weten waar de denkende mens zich mee voedt.
De mens en zijn omgeving is niet anders dan alle andere bouwstenen in het heelal, dat vraagt om aanvaarding, en om het lichaam te zien als mogelijkheid tot geluk.
@ Basho …..die stenen in onze geest hebben wij bijna allemaal….. ik denk zelfs bijna “letterlijk” in de vorm van eiwitkristallisatie als we wat ouder worden.
”Dat is een goede vraag, aangezien we de boom in ons bewustzijn observeren: wat veroorzaakt dat gevoel van afstand tussen onszelf en de boom (zoals we die ervaren)?”
Ik zou zeggen dat dat komt omdat we niet de boom zien,
maar het plaatje in ons hoofd.
We verwarren het plaatje van de boom met de boom.
ekskuses kan reaktie niet aanpassen,vandaar een ytweede..
anders gezegd: het plaatje belemmerd de direkte waarneming van de boom.
Hi ik wil nog even vragen nav een bewering elders op de website die gaat over het feit dat het zgn godsdeeltje niet zou bestaan? Dat heeft met dit onderwerp ook te maken. Het higgsdeeltje is dus ontdekt, en het higgsveld beinvloed iedereen zijn levensloop volgens bepaalde modellen, elders op de site heeft Katinka ook artikelen geplaatst over de vrije wil en daaruit bleek iedereen het over eens, dat iedere willekeurige actie eerst in het bewustzijn ontstaat, en later in de materie. Ik denk dus dat juist het feit dat wij keuzes maken ook inhoudt dat wij afgezonderd zijn. Maar omdat keuzes onderdeel van een vrije wereld zijn, houdt dat ook in dat wij ons daardoor vrij voelen, maar niet identiek aan elkaar. Juist de ontdekking van het higgsdeeltje bewijst dat niemand identiek is aan elkaar.
Ik kwam tot de ontdekking dat ALLES, dus ons bewustzijn in de Adem aanwezig is. Misschien is het oud nieuws voor mij een eye opener.
Annie…..van alles wat ik hier gelezen heb word ik niet veel wijzer en dat komt met name omdat deze ‘briefwisseling’ op internet altijd een beetje abstract blijft, vriendelijke zoekers schaken met woorden en het lijkt mij sterk als mensen het idee hebben dat ze zo ‘echt’ hun ei kwijt kunnen bij de anderen, er zijn er die willen scoren met mooie goeie zinnen,(ik zelf heb daar een handje van), en er zijn ‘intellectuelen’ die maar blijven lezen en denken en juist zo mijns inziens to much discusserend van het pad raken. En zo kabbelt overpeinzingen rustig door, met aan het hoofd onze sympathieke juffrouw Katinka die ik laatst op een zebrapad tegen kwam..(ze kent mij niet maar ze lachte stralend terug, dacht waarschijnlijk aha die man kent mijn gezicht van de computer, ze is nu een BDN’er, bekende denkende nederlander). Anyway jouw reactie raakte mij rechtstreeks in het hart, zeker omdat je er oprecht en eerlijk bij vermeld ‘misschien is het oud nieuws’…. Nee Annie dat is absoluut geen oud nieuws, oud nieuws zijn al die uiteenzettingen waar men eeuwig mee kan blijven doorgaan, ik zelf lees en denk al vele jaren en op een gegeven ogenblik ben je ingevoerd, als bij een hobby, en ook ik kan blijven lullen als dat zou moeten, maar ik weet dat het aankomt op echtheid, niet op oud of nieuw, maar op die zeldzame tijdloze ervaring die jij hebt meegemaakt, deze wordt niet veroorzaakt door lezen en denken maar door iemand die juist ze kop even weet te houden, en ik ben eigenwijs maar ik ga er van uit (probeer hier sneaky het woord ‘denk’ te ontwijken) dat deze eye opener ook weer weg ebt, niet uit dat kamertje waar het hart en de ziel stiekem vergaderen, maar uit de hersens die dit eigenlijk niet echt kunnen bevatten. In de hersens (slaaf van de tijd) word het oud, of ervaren als nieuw, maar het is geen van beide. Het is een glimp uit een groeiend bewustzijn, onvangbaar. Woordeloos, waardevol en meer werkelijk als 100.000.000 boeken. Paranormale ervaringen daar heb ik er duizenden van, dit soort ervaringen….. is op de vingers van een hand te tellen. Einde bericht!!
Nog even over dat zebrapad, ik zag een sterke jongedame met om haar heen een uitstraling van vers kolkend oceaanwater belicht door een warme zon. Maar wat ik mij nou af vraag Katinka is hoe hou jij het nou allemaal een beetje ‘netto’? Als je zoveel leest en ook een economische band(?) hebt met al deze materie, word je er nou nooit eens moe van, heb je als het ware een ‘dubbelleven’ hoe gek dat ook klinkt. Je zit (ken je verder niet natuurlijk) heel veel in dit gebeuren, kan je nog wat met al die stapels boeken en leeft je eigen gedachtegoed een leven naast je activiteiten zoals deze site, als in een baantje, of loopt alles door mekaar? Tamelijk persoonlijk wat ik er hier zo even uitgooi maar hoop toch een kijkje in de keuken te krijgen. Bvd..
Ik zie tot mijn verbazing dat mijn reactie op Annie Stroop niet is geplaatst, nu slaat het verhaaltje boven nergens op..uur zitten typen…Later!