Ik heb al eerder over dankbaarheid geschreven, maar het onderwerp verdient verdere uitdieping.
Om te beginnen: in onze cultuur wordt ons geleerd, door psychologen, om de negatieve aspecten van onze relaties met ouders en leraren onder ogen te zien. Het onder ogen zien van emoties, inclusief de negatieve, is zeker belangrijk. Een spijtig bij effect is wel dat het een vieze smaak in de mond achter laat.
Dankbaarheid meditatie is hier een tegengif tegen. Tenslotte geldt voor de meeste van ons dat hoe we ook met ze overhoop mogen hebben gelegen, dat onze ouders een positieve kracht in ons leven geweest zijn. Zoals onze leraar benadrukte tijdens de Lam Rim: babies zijn moeilijke wezens om voor te zorgen. Ze worden op allerlei tijdstippen wakker, ze hebben voortdurend zorg en aandacht nodig.
Ooit was ieder van ons zo’n baby en onze ouders zorgden voor ons. Het minste wat we kunnen doen is dankbaar zijn.
Op een vergelijkbare manier hebben onze onderwijzers veel van ons moeten pikken. Ik heb zelf op een aantal middelbare scholen les gegeven: die ervaring heeft me een hele nieuwe waardering voor docenten gegeven. Leraren jongleren met tiener-emoties, proberen informatie over te dragen en managen ook nog eens de sociale processen in de klas. Iedereen die dat overleeft (laat het goed les geven nog maar even zitten) is voor mij een held.
Ik vind dat onze cultuur docenten niet genoeg eert.
Onze eigen docenten verdienen nog meer dankbaarheid: ze waren er tijdens onze woede aanvallen, toen we weigerden te leren, wanneer de stof maar niet naar binnen wou, en natuurlijk als we wel leerden, als we wel vooruit gingen… Ze waren er dag na dag, om ons te voeden met te absorberen kruimels en als voorbeeld hoe te leven…
Onderdeel van de dagelijkse Lam Rim meditatie is een visualisatie van al onze leraren. Je begint met Boeddha in het centrum en al je andere leraren daar om heen. Als je Christen bent kun je natuurlijk Jezus in het centrum plaatsen. De volledige meditatie is me nog wat veel, maar het voelde vannacht wel goed om al mijn leraren te overdenken (of degenen die ik me nog herinner) en hen in gedachten te bedanken voor hun moeite.
De Lam Rim instructies zeggen dat zelfs het vergeten van een leraar in deze meditatie al een hindernis op het pad is. Dat kan zo zijn, maar als spirituele reiniging is het waarschijnlijk primair van belang om op zijn minst de docenten te herinneren aan wie we in het verleden negatieve gedachten verspild hebben. Met andere woorden: de leraren te bedanken waar we problemen mee hadden.
Bij voorbeeld: ik had in de tweede klas een lerares, haar naam is in mijn geheugen gebrand al zal ik hem niet noemen … ze onderwees de tafels (1×1=1 etc) zoals gebruikelijk in de tweede klas (groep 4). Spijtig genoeg lukte het mij maar niet die tafels in mijn hoofd te krijgen. Dat kon ze maar niet geloven, ongetwijfeld omdat ik verder niet een van haar slechtste leerlingen was. In plaats van dat ze gewoon accepteerde dat het me niet lukte, bleef ze me er maar over lastig vallen. Ik denk dat ze gedacht moet hebben dat ik mijn best niet deed. Het resultaat was dat we een jaar lang ruzie gehad hebben. In mij liet het een onuitwisbare frustratie achter over mijn gebrekkige geheugen. We hebben allemaal onze zwakke kanten in het leerproces en mijn zwakste punt is mijn geheugen.
Dat is nu eenmaal zo en ik zal jullie niet lastig vallen met de details van hoe dat mijn leren beïnvloed heeft. Tenslotte heb ik twee HBO diploma’s op zak en niet veel te klagen over mijn brein. Ik bedoel objectief, in vergelijking met andere mensen. Subjectief is, zoals zo vaak, een heel ander verhaal.
Hoe dan ook, ik werd tijdens de Lam Rim week weer met mijn geheugen beperkingen geconfronteerd in verband met de Tibetaans Boeddhistische rituelen die onderdeel van het dagelijkse programma waren. Feitelijk deed men niet moeilijk over mijn onvermogen om met elk gebed mee te doen. Maar voor mij, met die docent nog in mijn systeem, was het een confrontatie. Ik werd aan haar herinnerd en denk dat ik dieper gegaan ben in het verwerken dan eerder.
Je kunt je voorstellen dat het nogal een stap is om dankbaarheid voor deze docent op te roepen. Maar dat lukt toch wel: ze moet me dat jaar een heleboel geleerd hebben. Lezen, de basis van vermenigvuldigen, aardrijkskunde, geschiedenis… En dat vurige koppige meisje in toom houden kan niet makkelijk geweest zijn.
Als voormalig docent weet ik hoe moeilijk het kan zijn om te proberen eerlijk met elke leerling om te gaan. Zeker, het is een plicht, maar jammer genoeg is het ook zo goed als onmogelijk. Althans, het was voor mij onmogelijk. Hoe kan ik haar verwijten wat mijzelf ook niet lukte toen ik het probeerde?
Natuurlijk heb ik ook goede docenten om dankbaar te zijn. In feite, over het algemeen, was school een prettige plek om te zijn.
In de Lam Rim wordt gezegd dat de leraar (guru) de basis is voor alle goede kwaliteiten. Rationeel bekeken vind ik dat nogal ver gaan. Maar ze hebben toch wel een punt: heel erg veel van onze positieve eigenschappen gaan terug naar goede voorbeelden. Of het nu om mijn ouders gaat (ook leraren), scouting leiding of leraren op school: er is veel dat ik geleerd heb van mensen die om me gaven. En ik kan nog verder gaan: ik kan me geen van mijn positieve kwaliteiten voor de geest brengen die niet een basis heeft in de woorden of houding van iemand in mijn omgeving.
De andere kant van de munt is natuurlijk het vermogen om te luisteren en woorden van wijsheid te horen, maar hoewel de Lam Rim ons ook daar aan herinnert, is het een minder inspirerend meditatie onderwerp. Laat het duidelijk zijn: overdenken hoe goed ik heb kunnen leren helpt niet om spirituele kwaliteiten als nederigheid en dankbaarheid te ontwikkelen. Wat wel helpt is om te overdenken wat voor moeite anderen hebben moeten doen zodat ik die dingen kon leren.
Ik ga door de Lam Rim in de volgorde van mijn eigen verwerking van het materiaal, niet in de traditionele volgorde. Jullie zullen mij die methode moeten vergeven en een echte Lam Rim docent moeten vinden als deze serie je inspireert.
Katinka, ik heb in het verleden veel geleerd van de lessen die ik heb gehad van oudere mensen die me ook goed, maar uiteindelijk kwaad hebben gedaan en me slecht hebben behandeld. Wijsheid komt niet zonder pijn. Voor de lessen ben ik dankbaar, maar die mensen zelf dankbaar zijn dat blijft helaas erg moeilijk, ik had nu gemakkelijk al jaren dood kunnen zijn als ik hen niet aan de kant had gezet en niet mijn eigen pad had gekozen. Mijn enige leraar die ik altijd zal houden is de itjing, die ben ik wel bijzonder dankbaar. Voordeel daarvan ook is dat de itjing niet dood kan gaan, en een leraar die een mens is kan je verliezen. Mijn mening over een leraar is dat hij of zij niet moet proberen om je allerlei hersenspoelingen in te prenten, dat is helaas wel wat er fout gaat tussen leraren en leerlingen. Datgene wat de tand des tijds doorstaan heeft zit meestal vol verstandige lessen, maar zodra iemand zichzelf als de verpersoonlijking van boeddha of jezus gaat zien moet je heel erg goed oppassen.
Wat ik bedoel is dat veel leraren voordat ze je iets gaan leren eerst heel erg je bewustzijn zullen gaan vernauwen, wat hier beweerd wordt is dat ik hen daar dankbaar voor zou moeten zijn. Waarom is dat dan?
Je hoeft alleen dankbaar te zijn voor de positieve dingen die je van ze geleerd hebt. Verder kun je misschien dankbaarheid ontwikkelen voor het feit dat je onafhankelijker bent geworden door het weg lopen van de negatieve dingen die je bij deze mensen ervaren hebt.
Ik ben die docente uit de tweede klas niet dankbaar voor de conflicten die ik met haar gehad heb, om bij mijn voorbeeld te blijven. Ik vergeef haar hoe ze me toen behandeld heeft en ben haar dankbaar voor de positieve dingen die ze wel heeft bijgedragen aan mijn ontwikkeling.
Misschien dat je zo’n soort houding kunt ontwikkelen naar de mensen toe waar je het hier over had?
Wat mij betreft is kennis alleen levend, als je zelf ook “be-leeft” voor alles wat ik zelf niet weet mogen al die andere mensen dat uitzoeken, maar dan moeten ze niet gaan beweren dat ik precies zo moet leren en ontwikkelen als wat zij zelf gedaan hebben (en dat ik anders niet in de hemel kan komen) want wat ik wil leren dat bepaal ik toch zelf, en dan kom je precies uit bij datgene waar ze de moderne mens het meeste mee treiteren, dwangmatige beinvloeding door middel van kennis. Wat heb ik dan precies geleerd van iemand die ze ziet vliegen? Misschien om de ijdelheid in te zien van het verbranden van heilige boeken die nr 1 staan op lijst van de meest verkochte boeken of zo….., als zij mijn boeken verbranden dan zie ik vuur, en hun zien demonen branden en ik als ik hun boek verbrand dan zie ik hetzelfde vuur en hun zien dat gods woord in de fik staat…… maar goed, het zijn vast mensen die ook hun goede kanten hebben.
Het enige wat Boeddhisten zeggen is dat het overwinnen van verstorende emoties nodig is voor het bereiken van Verlichting. De rest laten ze aan jou zelf.
Ergernis en het rondlopen met wrok zijn voorbeelden van verstorende emoties. Het lijkt me vrij duidelijk: door rond te lopen met zulke emoties (en ik ben er ook niet vrij van) ben je niet gelukkig, laat staan in staat anderen te helpen gelukkig te worden.
Overigens raden deze leraren ook aan om niet meer op je te nemen wat betreft spirituele oefening dan je op dit moment aan kunt. En begin vooral met het aan pakken van de kleinere onvolkomenheden in je persoonlijkheid: ook weer om te voorkomen dat je jezelf forceert.
Het is een perspectief van meerdere levens, dat Boeddhisme. Stapje voor stapje.
Katinka,
Je hebt blijkbaar weer wat nieuws gevonden wat je een plezierig gevoel geeft. Daar is niks mis mee, voel je er goed bij zou ik zeggen. Alleen dit “verhaal” rijmt is totaal in tegenspraak met je blog zekerheid – onzekerheid en spiritualiteit. Waarom nu weer deze richting?
Daarover in een volgend stuk…
Katink,
Ben benieuwd. Ben ook benieuwd waarom je “zoekt”, is dat omdat er iets ontbreekt? Bestaat er zoiets van verlichting, in psychologische zin? En stel je vindt iets, hoe weet je dan of datgene de waarheid is? Kan je dat weten?
Mocht dit niet zo zijn…. waarom zou je er dan nog mee bezig zijn?
In mijn beleving is het een veel principielere vraag wáárom mensen dus zoeken en daarop om in te zoomen. Wellicht kan je hier eens een blog over starten?
In tegenstelling tot vele anderen op deze blog heb ik niet geoordeeld in mijn reactie. niet omdat ik één of andere verlichte vogel of heilige ben oid. Ik vraag me oprecht af wat we als mens aan het doen zijn allemaal.
Katink,
Wat zou er gebeuren, psychologisch gezien, als je op een gegeven moment al dat gedenk laat voor wat is is, voor wat betreft zingeving? Heb je dit persoonlijk al eens mogen ervaren, die “state of mind”? Is hier uberhaupt meditatie of iets dergelijks voor nodig? Voor mij persoonlijk niet, maar goed, voor iedereen is dit natuurlijk.
Ik ben niet zo geïnteresseerd in ‘zingeving’ in de zin van het vinden van een mooie mentale uitleg van wat het allemaal voor zin heeft.
Wat mij interesseert is gelukkig worden – en dit pad helpt daarbij op een heel praktische manier.
Als jij al gelukkig bent, op elk moment van de dag, dan feliciteer ik je van harte. En als je niet iets zoekt, als je volkomen tevreden bent, vraag ik me af waarom je dit blog leest.
Interessante opmerkingen Feite maar uiteindelijk toch wel ‘out of Topic’ (?)
Ik zou bij dankbaarheid het volgende willen vermelden;
Dankbaarheid is voor mij gekoppeld aan Karma. De ‘negatieve’ zaken waar ik in mijn leven mee ben geconfronteerd vinden hun plaats in mijn persoonlijke Karma en in dat van de mensen waar ik mee te maken heb. Zowel de positieve als de negatieve ervaringen hebben zin, betekenis. Het is van belang om die zin, die betekenis, te leren ‘zien’. Het is ook van belang om dankbaar te zijn voor zowel de positieve als de negatieve ervaringen in het leven want beiden zijn ‘richtingaanwijzers’, k u n n e n dus leiden tot meer inzicht.
Voor wat betreft jouw openingsverhaal Katinka, het lijkt me interessant – voor jou – om te weten waarom je – Karmisch gesproken – , een ‘slecht geheugen’ hebt of had en waarom – wederom Karmisch gesproken – de ‘werkelijkheid’ van jouw destijds slechte geheugen, juist net niet door die speciale lerares onderkend werd. Dat is allemaal geen toeval, dat is allemaal Karma, en het lijkt me dus dat behalve dankbaarheid het van zeer wezenlijk belang is om juist daarover de werkelijlkheid te leren kennen. Anders kan dankbaarheid ook tot een cliche verworden.
Het is totaal niet relevant waarom ik een relatief slecht geheugen heb, net zo min als waarom ik wel goed kan schrijven.
Dat is allemaal verleden. Relevant is wat ik nu kan doen om zo snel mogelijk verlicht te worden en mezelf en anderen uit het rad van wedergeboorte te redden. Dan komt het inzicht in waarom de dingen zijn zoals ze zijn vanzelf wel.
Je opmerking is dus net zo off topic als die van Feite.
Beste Katinka.
Ik kan heel goed tussen regels door lezen.
Verder blijken we dus over op of on topic blijven van mening te verschillen. Mijn bijdrage gaat expliciet over de zaken die jij – zelf het verleden uitgebreid aanhalend in je opening – aanreikt. Als het verleden niet relevant is waarom schrijf je er dan over?
Voor mij is het heel erg relevant om bijvoorbeeld te weten hoe het met mijn geheugen zit en hoe ik schrijf want zelfkennis – waaronder inzicht hebben in je Karma – is de sleutel tot Verlichting. Zonder zelfkennis…. geen Verlichting.
Maar dat is mijn bescheiden mening.
Ik schrijf niet over de karmische oorzaken van mijn slechte geheugen omdat ik daar niets vanaf weet. Wat relevant is voor mijn pad is hoe ik in dit leven met dat slechte geheugen om gegaan ben. Daar heb ik over geschreven.
Speculatie over mijn karma heeft geen zin. Wat jij tussen mijn regels door leest moet je zelf weten, maar omdat ik niet vind dat je bijdrage iets toe voegt sluit ik dit gesprek.