Ik heb bedacht dat ik wat ik de afgelopen twee weken bij de FPMT over de Lam Rim geleerd heb wil vertalen in blogposts door eenvoudig mijn begrip van wat basis begrippen met jullie te delen. Ik ben natuurlijk niet meer dan een beginner op dit pad, dus neem deze stukjes alsjeblieft als niet meer dan wat ze zijn: wat hints over waar je pad naartoe zou kunnen gaan.
We hebben in die twee weken de middellange Lam Rim van Lama Tsong Khapa bestudeerd in een Engelse vertaling die nog niet officieel uit is. Er is daarnaast ook de Engelstalige vertaling van de Lam Rim Chenmo – de lange Lam Rim van de zelfde auteur. Die vond ik onleesbaar zonder hulp. Ik waarschuw maar vast 😉
Hoe dan ook…
Er zijn volgens Tsong Khapa drie stadia op het pad: drie motivaties. De vierde is impliciet (althans in het korte overzicht dat in die twee weken paste). De vierde is de gewone wereldse motivatie: geluk en plezier in dit leven zoeken. Alhoewel ik niet helemaal vrij ben van de Bodhisattva motivatie was mijn primaire motivatie om naar dit retreat te gaan toch gewoon dat ik ontevreden was met mijn leven, gelukkiger wil zijn en mijn spirituele kant terug wilde vinden, innerlijke rust en een pad om te volgen.
De beginners motivatie, ook wel de ‘kleine visie’ genoemd, gaat voorbij die wereldse motivatie. Het is de eerste stap op het spirituele pad, vanuit een Boeddhistisch perspectief: het vooronderstelt een geloof in karma en reïncarnatie en daaruit volgend de wens om op zijn minst een goede menselijke wedergeboorte te krijgen. Laten we wel wezen: willen we niet allemaal vermijden als dier te reïncarneren, of terecht komen in de chaos en het leed van oorlog, honger en ziekte?
Deze beginners motivatie is nogal egoïstisch ook al is ze in een Boeddhistische context volledig legitiem. Het is de ‘eerst maar eens voor mezelf zorgen’ houding: emotioneel gezond, maar niet erg bevredigend.
We zouden, denk ik, allemaal graag gelijk door gaan naar de hoogste motivatie, bodhicitta, ‘verlichtingsgeest’, de wens om verlichting te bereiken en vervolgens alle voelende wezens uit het rad van wedergeboorte te redden.
Onze leraar, Geshe Sonam Gyaltsen, begon met te zeggen dat iedereen de oefeningen van de beginners motivatie moet doen, zelfs de hoogste lamas. Vervolgens maakte hij duidelijk dat we onze motivatie vooral zo hoog mogelijk moeten stellen als voor ons natuurlijk is: beperk jezelf niet tot het wensen van slechts een goede wedergeboorte of individuele bevrijding als je al een beetje compassie voor alle moedervoelende wezens op kunt brengen.
Het essentiële punt, zoals ik het begrijp: het verschil tussen praktijk en motivatie. Iedereen moet door de niveaus van meditatie heen, maar de motivatie waarmee je dat doet kan vanaf het begin zo hoog zijn als voor jou passend is.
Dat is logisch: zoals ik al aangaf in het begin is het heel goed mogelijk om compassie met alle levende wezens te hebben en toch nog twijfel over karma en reincarnatie. Ik heb allebei in mijn systeem. Je meditatie praktijk moet die realiteit weerspiegelen.
Dus, wat zijn de meditatie onderwerpen voor dat eerste stadium, die beginners motivatie?
Het advies is te mediteren op sterven, op het lijden van hellewezens, geobsedeerde geesten en dieren. Denk na over karma. Het resultaat van al deze gedachten zou dan moeten zijn dat je een goede wedergeboorte wenst – een zo diep mogelijke wens. Tenslotte wil je geen hellewezen worden, noch een geobsedeerde geest of een dier die geen stappen op het spirituele pad kunnen zetten.
Dit zijn wat ze ‘analytische meditaties’ noemen: meditatie op een onderwerp, in plaats van je te concentreren op je ademhaling en je gedachten stil te krijgen. In de Gelugpa traditie van het Tibetaans Boeddhisme worden analytische meditatie en concentratie meditatie (zoals die laatste vorm genoemd wordt) gezien als complementair.
In het Nederlands is alleen het volgende boek over de Lam Rim makkelijk te krijgen: Lam rim boeddha’s weg naar de verlichting.
Ik zou het bijna vergeten, maar het eerste stadium van het Boeddhistische pad is niet compleet zonder het nemen van toevlucht: Je neemt toevlucht tot de Boeddha, zijn leer en de gemeenschap van mensen die al verlichting bereikt hebben. Als je wil kan je voor de Boeddha je eigen Boeddha natuur nemen.
Zie ook wat ik verder over de Lam Rim geschreven heb, specifiek:
Gemiddelde motivatie en Mahayana motivatie, de Bodhisattva Motivatie
Een fascinerend onderwerp. Ik hoop dat ook meerdere deelnemers aan dit blog hierover hun licht willen laten schijnen.
Zijn wij mensen een ’totaalpakketje’ van wat we noemen lichaam-ziel-geest? Een schakel tussen het concrete en het abstracte? Valt een Bodhisattva-motivatie nu onder de noemer concreet of abstract? Ik denk beide.
Wat verstaan we nu precies onder verlichting? Een volledige synthese tussen het lichamelijke-het zielen- en het geestelijke bestaan? Dat zou betekenen dat inplaats van loslating transformatie zou moeten plaatsvinden.
Transformatie van ons lichamelijke welzijn (het overwinnen van wat we ziekte en gezondheid noemen) Het ontwikkelen van ons psychische aard (zielenbestaan) wat uiteindelijk leidt tot de bevrijding van ons dualistische denken. Zo komen we uiteindelijk uit op wat we de abstractie van onze geest kunnen noemen.
Mijnsinziens kom je dan onvermijdelijk uit op de filosofie van karma en reïncarnatie. Abstract of concreet? Feitelijk staat een groot deel van ons huidige levensverhaal al ‘afgedrukt’ in onze genen. Slechts een kwestie van lichamelijke overerving, of is er toch iets meer aan de hand?
Hoe kan een mens mediteren over sterven wanneer deze het sterven niet – bewust – heeft meegemaakt? Hoe kan een mens mediteren over het lijden van hellewezens, of alleen al hellewezens, als de mens met betrekking daartoe geen werkelijke bewuste ervaring heeft? Waar leidt het toe om te mediteren over dieren als er al een vooroordeel bestaat dat je als mens weer als dier zou kunnen reincarneren wat absoluut onmogelijk is? Dat is net zo onmogelijk als autorijden afleren nadat je eerst je rijbewijs hebt gehaald. Mijn ‘meditatie’ over dieren heeft er toe geleid dat ik het wezenlijke van dier zijn en menszijn heb leren kennen en daardoor tot het inzicht ben gekomen dat een mens onmogelijk als dier kan reincarneren.
Geobsedeerde geesten, die is interessant want die kun je overal om je heen ervaren. Vorige week heb ik er nog een meegemaakt hier in het plaatselijke streekziekenhuis in het westen van Thailand.
Met alle voorgestelde meditatie onderwerpen denk ik dat de meeste mensen niet uit ervaring over deze zaken kunnen mediteren maar hoofdzakelijk uit abstractie. Met andere woorden gebaseerd op kennis welke nog steeds wordt gehaald uit bronnen(geschriften en vooral interpretaties van geschriften) van duizenden jaren geleden, alsof de ‘wereld’ destijds stil is gaan staan. Voor mij is het zo dat eenieder die al beweert dat je als mens wederom als dier zou kunnen reincarneren daarmee laat zien dat er alleen maar vanuit gecopieerde boekenwijsheid wordt gesproken en niet vanuit inzicht gebaseerd op directe ervaring, werkelijke levende kennis dus.