Een mede theosoof e-mailde mij ontzet. Blijkbaar had hij de eerste regels van mijn recensie van Consciousness, an Introduction van Susan Blackmore gemist. Waarom raad ik mijn lezers een boek aan van een dame die parapsychologie een onzinnige wetenschap vindt? Ik doe hem geen recht als ik niet uitleg dat hij mijn houding totaal begreep toen ik die had uitgelegd. Hij is over het geheel genomen meer geïnteresseerd in de waarheid dan de bronnen daarvan.
Ik was van plan geen dominee te spelen in dit stukje. Ik wou een of ander metafysisch onderwerp zoeken. Maar goed, dit onderwerp is belangrijk. In theosofische kringen zijn er twee tegenovergestelde neigingen. Aan de ene kant bestudeert men alles wat los en vast zit over onderwerpen die men interessant vind. Het enige criterium is leesbaarheid. Aan de andere kant wordt mensen aangeraden zich te beperken tot EEN spiritueel pad, omdat de leringen elkaar tegen kunnen spreken.
Misschien gaat dat tweede advies vooral over praktische zaken. Als je serieus bent op het spirituele pad en Verlichting zoekt, is het een goed idee je te beperken tot EEN spirituele leraar. Leer van die leraar tot ze je alles hebben geleerd wat ze kunnen en ga dan pas op zoek naar een volgende. Dit advies wordt gegeven omdat het verwarrend is om van leraar naar leraar te gaan. Spirituele scholen hebben vaak een heel verschillende terminologie: je moet erg slim zijn wil je die verschillen uit elkaar kunnen houden.
Het volgende punt is belangrijker: Mensen gaan van leraar naar leraar zonder ooit voorbij de inleiding te komen. Dat is alsof je van universiteit naar universiteit gaat voor de inleidende wiskunde colleges. Er zullen allerlei verschillen in het curriculum zijn. Toch is het verstandiger om je tot een universiteit te beperken: dan zit je tenminste in een structuur.
Dit brengt ons terug bij verwarring als het onderliggende probleem.
Als wiskunde docent ben ik erg bekend met verwarring. Verwarring hoort bij het leerproces. Er is onderzoek dat aan toont dat er een precieze hoeveelheid verwarring die voor alle leerlingen het beste werkt. Te veel verwarring zorgt er voor dat leerlingen ontmoedigt raken. Te weinig uitdaging leidt tot verveling. Wat we allemaal nodig hebben om met leren bezig te blijven is om uitgedaagd te worden, maar niet overweldigd te worden.
Toegepast op het spirituele pad krijg je het volgende: contrasten zijn geen probleem, zolang ze het leerproces niet ontmoedigen. Het is geen probleem om meerdere spirituele inspiraties te hebben, zolang je genoeg tijd hebt om in elk genoeg energie te stoppen. Wat betreft meditatie of yoga is het waarschijnlijk verstandig om nooit meer dan een leraar tegelijkertijd te hebben.
Terug naar Susan Blackmore. Zij heeft veel te bieden: ze is bij de tijd wat betreft alle interessante aspecten van de wetenschap van bewustzijn. De laatste wetenschappelijke en filosofische ontwikkelingen worden in haar boek goed uitgelegd. Ze is, ondanks haar eigen meditatieve praktijk, niet spiritueel. Ze heeft geconcludeerd dat parapsychologisch onderzoek een doodlopende zaak is. Haar eigen conclusies over hoe bewustzijn werkt zijn niet heel ver van die van Daniel Dennett: nog zo’n inspirerende leraar … met wie ik het uiteindelijk niet eens ben.