Ik heb de afgelopen tijd nagedacht over het verschil tussen spiritualiteit als lifestyle en spiritualiteit als quest (zoektocht). Gaat het om wat je doet, of om hoe je in het leven staat? Het volgende citaat van Blavatsky’s Stem van de Stilte (de zeven poorten) illustreert de kern van de zaak voor mij:
Voordat u aan het begin van het pad staat, vóór u door de eerste poort gaat, moet u de twee in het ene doen opgaan en het persoonlijke opofferen aan het onpersoonlijke ZELF, en zo het ‘pad’ tussen de twee – het antaskaraña9 – vernietigen.
U moet erop voorbereid zijn dharma te antwoorden, de strenge wet waarvan de stem u aan het begin, bij uw eerste stap, zal vragen:
‘Heeft u aan alle voorschriften voldaan, u die zulke hoge verwachtingen heeft?’
‘Heeft u uw hart en denken afgestemd op het grote denken en hart van de hele mensheid? Want het hart van hem ‘die de stroom zou willen ingaan’ moet worden geroerd door iedere zucht en gedachte van al wat leeft en ademt, zoals de bulderende stem van de heilige rivier wordt gevormd door alle geluiden van de natuur die daarin weerklinken10.’
Nogal strenge woorden als je ze vergelijkt met het gebruik van astrologie en tarot als leuk vermaak – niet om jezelf beter te leren kennen, een beter mens te worden of je weg in het leven te vinden.
Aan de andere kant kunnen dit soort ideeen te vaak herhaald worden, zoals in sommige theosofische kringen. Dan krijg je het tegenovergestelde probleem: er gaat zoveel energie zitten in het praten over zelf opoffering, het zelf ontkennen, dat de normale levenskracht verloren wordt. Er droogt iets uit, omdat er geen stap op het pad genegeerd kan worden.
Een van die stappen is precies wat er in de tweede helft van dit citaat staat: een gevoelde verbinding met de mensheid als geheel. Dat begint niet met weten hoe nodig veel mensen in Afrika voedsel, medicijnen en onderwijs nodig hebben. De werkelijke band met de mensheid begint dichter bij huis: de gewone relaties waar we in zitten. Familie, vrienden, collegas … je eigen menselijkheid en die van hen negeren is de eerste stap in de richting van een gemeen soort aardigheid. Ik zeg ‘gemeen soort aardigheid’, omdat de glimlach er misschien is, misschien zijn de juiste woorden er, maar op de een of andere manier is de essentie van verbondenheid er niet meer.
Terwijl ik hier over nadenk, niet zeker wetend of ik leef naar de idealen die ik hier schets, kom ik terug bij een basaal inzicht dat wel vaker mijn overdenkingen besluit: op ons pad komen we vaak bij extremen uit, maar die moeten los gelaten worden, want uiteindelijk is balans essentieel. In dit geval: balans tussen persoonlijk en onpersoonlijk. Er kan een balans gevonden worden tussen het voelen van de noden van de mensheid als geheel en in je eigen leven, hier en nu, je eigen en andermans noden onder ogen zien.
Wat bedoeld Mw Blavatsky dan met alle voorschriften waaraan je moet voldoen? Want tenslotte iedereen is anders en universele voorschriften zijn er voor iedereen, dus kan je niet anders dan de voorschriften (oid) op je persoonlijke leven betrekken maar in hoeverre je daar wat van aantrekt kan per persoon sterk verschillen afhankelijk van je karakter. Maw. Wat voor de een heilig is is voor de ander zonde en omgekeerd, dus er is niet echt een duidelijk richtlijn voor je spirituele pad te ontdekken zonder je persoonlijke leven erbij te betrekken, het is misschien wel juist datgene aan ons wat “afwijkt”wat ons pad “ons eigen pad”maakt, en tergelijkertijd kan dat ook juist hetgene zijn wat ons voor zegmaar het aangezicht van God “veroordeelbaar” maakt. Het streven heilig en rein te leven is ook ijdel en een fabeltje tot op zekere hoogte, want misschien wijkt het beeld dat een ander van jou heeft sterk af van je zelfbeeld, ik wil natuurlijk niet beweren dat men zonder voorschriften zou moeten leven, maar ik heb altijd wel een zekere sympathie gehad voor anarchistische idealen.
Gisteren sprak ik een Sufi en die zei “Je kunt niemand jouw geloof opdringen. Je kunt het hooguit voorleven.” En van Krisnamurti heb ik onthouden dat je geen regels nodig hebt als je leeft naar je geweten.
Ook ik heb die sympathie voor anarchistische idealen. Het lijkt er echter op dat er maar weinig mensen zijn die de eigen verantwoordelijkheid die daarbij hoort aankunnen.
Daarom kunnen voorschriften best handig zijn, zolang ze als richtlijnen dienen en niet als ‘enige wet’ gepresenteerd worden. Dat geldt in mijn ogen vooral bij spirituele ontwikkeling. Ieder mens heeft zo zijn of haar eigen reden om in juist dit leven met deze modaliteiten aanwezig te zijn. Dat kan een ander nooit precies weten.
Ook als je kiest voor een bepaalde weg (bijvoorbeeld theosofie), dan lijkt mij dat je wel kennis neemt van die voorschriften en regels, maar toch zelf beslist of je er wel of niet in mee kunt gaan. Elke stap die je op het pad doet opnieuw. Tenslotte gaat het erom of het ook precies jóuw idealen zijn, op jouw eigen pad.
Voor mij gaat het bij spiritualiteit om zowel wat je doet als hoe je in het leven staat. Ik zie ook niet zo gauw hoe die twee uit de pas kunnen lopen, zonder jezelf geweld aan te moeten doen.
Als je jezelf geweld aan moet doen, dan is het gevaar groot dat je bij extremen terecht komt. Doe je dat niet, dan geloof ik niet dat je zo snel bij extremen uitkomt.
Het probleem met voorschriften is dat er meestal bij wordt verondersteld dat er een wil is om zich aan te houden, en daarmee de idee wekt dat er een bedoeling achter zit, op zich is dat dan weer iets waaruit karma of dharma voort kan komen voor degene die zich er wel of niet aan houd. Zodoende maakt dit principe het heelal niet belangeloos en als je vecht aan de kant van “de goeden” dan vecht je ook.
Blavatsky had heel goed door dat haar idealen en ‘voorschriften’ niet voor iedereen waren. De Stem van de Stilte, waaruit het citaat hierboven komt, is geschreven voor de enkeling: dus voor die mensen die zich op het pad konden zetten dat ze aan duidde.
Mijn stukje hierboven pakt een klein deel van wat zij schreef en past het aan voor een groter publiek, maar het is duidelijk dat mensen zich beter alleen kunnen houden aan leefregels die voor hun niet te veel innerlijke spanning geven.
Leefregels en idealen hebben twee kanten: ze geven richting, maar ze kunnen ook worden tot een bron van conflict. Het is aan ieder om daarin een weg te vinden.
Oh, en theosofen zijn vrij zich aan elke of geen enkele leefregel te houden.
Enige innerlijke spanning is wel nodig om “vooruit” te komen in het geestelijk proces. Volgens diverse stromingen/ goeroes is catharsis zelfs onvermijdelijk als je echt door je conditioneringen heen wilt breken.
Ik hou meer van de weg der geleidelijkheid en ook die levert zo nu en dan behoorlijke innerlijke spanning op.
Als theosofen zo vrij zijn, waar bestaat ‘de theosofie’ dan uit?
‘De theosofie’ bestaat uit de eeuwige wijsheid. Theosofen zijn daarnaar op zoek. Aangezien elke verwoording van de goddelijke wijsheid beperkt wordt door onze conditioneringen, zijn theosofen vrij hun eigen mening te vormen. Samenkomen doen we om van elkaar te leren.
Klinkt goed, zoals jij theosofie omschrijft. Ik heb me nooit verregaand in de theosofie verdiept omdat ik er een ander gevoel bij heb. Het klinkt mij vaak nogal erg dringend of dwingend wat er geschreven is, zoals door Mme Blavatsky. Ik ben nogal allergisch voor dogma’s, al zal ik er zelf ook niet helemaal vrij van zijn.
…maar balans is en blijft het aller-, allermoeilijkst voor deze Weegschaal! Mooi geschreven stukje, liefs van Martine
Wat ik nogmaals in dit bovenstaande stuk gelezen heb is een soort angst voor verval van het “spirituele nu” aan onpersoonlijk gedrag, maar je bent nu eenmaal op aarde als levende om het leven te beleven samen met je vrienden en je geliefden. Het is niet de bedoeling dat je tijdens je leven als een wereldvreemde nert je tijd doorbrengt terwijl je de hele dag zit te mediteren op aan hoe je aan de realiteit kunt ontsnappen, dat is gewoon niet de manier vind ik. Spiritualiteit is juist “aards”, en nix dat daar boven uit stijgt.
@martine: geldt dat niet voor ons allemaal? Daarom heet het een ‘quest’.
@rafie: ik heb niets gezegd over dagelijks mediteren en al helemaal niet over het leven ontsnappen.
Mijn onderwerp was heel simpel: is het spiritueel om alleen maar bezig te zijn met een leuk leven te hebben? Ik vind dus van niet. Pogingen tot ontsnappen aan het leven leiden tot drug verslaving, conflict vermijding e.d. Meditatie helpt, als het goed is, juist om jezelf en je problemen onder ogen te zien.
Het leven is nu eenmaal niet altijd leuk en dat hoort er bij.
Zoals ik spiritualiteit begrijp, en probeer te leven, gaat het juist om onder ogen zien wie je bent, waar je bent, hoe je met dingen om gaat en wat je bijdrage is aan het geheel.
Of meditatie je helpt om ‘jezelf en je problemen onder ogen te zien’ is voor mij een vraag. Dat is meer een onderwerp voor zelfreflectie, misschien wel meditatieve zelfreflectie. Maar dat is wat anders dan meditatie.
Meditatie kan vele gevaren hebben. zoals het conditioneren van vluchtgedrag, tot aan psychoses toe. Het kan je ook boven je dagelijkse sores uittillen, zodat je dat in een beter perspectief kunt plaatsen. Maar dat moet je dan daarna nog wel weer verder bekijken om er werkelijk ook praktisch iets aan te hebben.
Rafie – hoe bedoel je precies dat spiritualiteit ‘alleen maar aards is en nix dat daar boven uit stijgt.’ Is dat aardse dan alleen datgene wat ik met mijn zintuigen kan waarnemen en bestaat er niets meer dan dat?
Hoi Rita – weer bedankt voor de aanvulling.
Mijn definitie van meditatie omvat ook meditatief nadenken ( = contemplatie) en dat is ook de enige vorm waar ik ervaring mee heb.
Nu je het zegt: ik heb ook gelezen dat mensen die mediteren hun psychologische verdedigingsmechanismen richting ontkenning verschuiven.
‘alles wat er is is wat je ziet en hoort en voelt, meer is er niet’. Dat ben ik niet helemaal met je eens, Rafie. Voor mij is er meer dan dat.
Steeds word ik in mijn ontwikkeling als persoon weer een stukje gevoeliger, zie en hoor ik meer. Wie zegt mij dat daar een eind aan komt, aan dat meer?
Dat staat overigens los van geloof, het is puur ervaring. Ik blijf er mens bij, dus het is wel aards.
Hi Rita, wat ik ermee bedoel is dat spiritualiteit nuchter is, en ook dat het iets is dat door de aarde voortgebracht wordt, spiritualiteit staat los van fantasie en denkbeelden, het is inderdaad tastbaar en waarneembaar als wij mensen ook zijn, er is geen god in de hemel die voor ons zorgt waarin we hoeven te geloven als “iets of iemand” die buiten ons is, als hij niet hier is, waar is hij dan wel?…. die hele vraag doet niet eens terzake dus….. alles wat er is is wat je ziet en hoort en voelt, meer is er niet. Ook zijn alle goden uit de overleveringen allemaal schepselen van mensen, goden zijn ook eens geboren en kunnen ook doodgaan, als straks de mens over een paar miljoen jaar uitsterft, dan heeft niemand nog wat aan de bijbel of aan de koran en is er geen mens meer die christen is, maw. religie dankt zijn bestaan aan de mens en de mens dankt zijn bestaan niet aan de religie, dat bedoel ik ermee met dat spiritualiteit aard is.
ja, je hebt wel gelijk Rita maar het leven wordt door de meeste mensen toch ervaren in de vorm van delen van tijd, de tijdsbeleving geeft je als mens de gelegenheid te groeien en alles gaat ook weer voorbij, er is niets dat blijft, alleen de verandering zelf blijft bestaan, in dat opzicht kan je de dingen die je meemaakt alleen maar accepteren dat ze gebeuren, het leven beleven in al zn hoogte en dieptepunten, ik zou niet weten wat er nog is dat boven het leven uitstijgt, het eeuwige tao is iets heel anders dan het leven op aarde, wij die hier op aarde zijn moeten ons met de aarde bezig houden, dat is ons noodlot en als we dat niet doen dan gaan we eraan dat is zeker. spiritualisten hebben vaak de neiging te dromen, dromen kan een manier van leven zijn maar soms kan het zijn dat de werkelijkheid erg hard blijkt.