Dit is een waar gebeurd verhaal dat iemand mij e-mailde omdat het hen deed denken aan Jiddu Krishnamurti’s leven. Dus: iemand die opgevoed is om leraar te zijn, stapt uit zijn traditie en gaat iets heel anders doen. Lama Osel was het kind van Spaanse ouders, maar werd opgevoed als de reïncarnatie van Thubten Yeshe. Hij werd nogal geïsoleerd opgevoed in Tibetaan Boeddhistische stijl: hij ontmoette alleen zijn leraren en andere kinderen die geacht werden lamas te worden. TV, film en moderne muziek waren verboden.
Zijn eerste disco ervaring was een schok. “Ik stond versteld, kijkend naar al die dansende mensen. Wat deden al die mensen, op en neer springend, aan elkaar klevend, in een doos vol rook?” [The Guardian]
Lama Osel ging film studeren en nam zijn oorspronkelijke Spaanse naam weer aan: Osel Hita Torres.
Hij staat oog in oog met het dilemma wat religieuze mensen overal, ook in het Tibetaans Boeddhisme, onder ogen moeten zien. Hoe moet de moderniteit met religie gecombineerd worden? Osel’s verhaal is onder andere zo aansprekend omdat hij geboren werd in een Westers gezin. Als zijn ouders ervoor gekozen hadden om hem Boeddhistisch op te voeden, maar een normale jeugd te geven, dan was het heel anders afgelopen. Althans, dat neem ik aan.
In Krishnamurti’s opvoeding kozen Besant en Leadbeater ervoor om hem juist wel bekend te maken met Westerse (Engelse) normen, waarden en gewoonten. Ze gaven hem een Westerse opvoeding, naast zijn spirituele training. Dat voorkwam niet dat hij zijn eigen pad koos, maar heeft hem misschien wel op praktische punten geholpen.
Osel’s leraren kozen ervoor om moderniteit bij hem weg te houden. Zoals Robert Thurman constateert in het artikel in Times of Osel:
Robert Thurman, Boeddhistisch onderzoeker, voormalig monnik en vriend van de Dalai Lama, herinnert zich dat hij zich zorgen maakte toen hem jaren geleden verteld werd dat Hita traditioneel getraind zou worden in India. Thurman’s punt: “Als hij een traditionele Tibetaanse [opleiding] had gewild, had hij in een Tibetaans gezin in ballingschap kunnen incarneren.” Het resultaat van het beleid, zegt hij, is dat Hita “weg gebroken is met een volslagen identiteitscrisis.” Thurman denkt dat na enige tijd in onze “drukke postmoderne wereld,” Hita de waarde van de Tibetaanse traditie zal kunnen zien, “waar hij zich dan mee kan bemoeien of niet, uit eigen keus.” En, voegt hij toe, “More power to him!”
De FMPT, de organisatie waarvan Osel als leider geselecteerd was, is een vreemde combinatie van traditioneel Gelugpa Boeddhisme (een stroming binnen het Tibetaans Boeddhisme) en moderniteit. De voortzetting van de Tibetaans Boeddhistische filosofische en spirituele traditie wordt gewaarborgd door leken te onderwijzen wat in vroeger tijden monniken leerden. Het is dan ook een erg studieuze traditie. Leerlingen (dat is het juiste woord) worden geacht niet alleen te mediteren en die eden af te leggen waar ze klaar voor zijn, maar ook Tibetaans te leren, Gelugpa filosofie en de traditionele manieren om Boeddhistische filosofie te bediscussiëren.
Het lot heeft er voor gezorgd dat ik een aantal mensen in de FMPT ken, in Nederland. Wat ik hier opschrijf is gebaseerd op wat zij mij vertelden. Het is duidelijk dat de FMPT helpt de theologische school van de Gelugpa Boeddhisten levend te houden, maar ze is niet erg succesvol in de brug naar de Westerse mens toe. Dat wil zeggen, Westerse mensen, zeker Nederlanders, willen graag praten over wat ze leren. Maar om van ze te verwachten dat ze dat op de ritualistische manier van de Tibetaanse lama’s doen, is onredelijk. Het wordt keer op keer geprobeerd, maar nooit met veel succes. Vanuit de geschiedenis van het Boeddhisme gezien is dit niet meer dan logisch. De Tibetaanse debat traditie begon als niet meer dan je zou denken: mensen die Boeddhistische filosofie bespraken. Maar met de isolatie in Tibet kristalliseerden de debatten zich – en komen nu over als uit het hoofd geleerd.
Nu dat het Tibetaans Boeddhisme uit Tibet bevrijd is (vergeef me die uitdrukking), moet het de wereld onder ogen zien en debat opnieuw uitvinden. Misschien, als Lama Osel klaar is met zijn films en documentaires, kan hij terug komen in de FMPT en helpen de vorm te moderniseren met behoud van de essentie? Maar, op grond van wat hij op de FMPT website zegt, kunnen we misschien nog radicalere pogingen van hem verwachten. Hij zegt daar:
Voor mij persoonlijk is het zaak nieuwe manieren te vinden om de ware natuur van ons wezen te ontdekken. Er is geen scheiding tussen mij en de FMPT – we werken allemaal samen op zo veel manieren en terreinen. De mensheid is ons kantoor. Daarnaast ben ik niet echt gekwalificeerd in Boeddhistische studies, aangezien ik ze niet heb afgemaakt, dus samenwerking is essentieel.
Ik probeer dus om een nieuwe manier te vinden voor deze toekomstige generatie. Een van de manieren is door muziek, films en audio-visuele technieken. In een film kan je zoveel verschillende verhalen condenseren. Je kan er muziek in doen, verschillende situaties en boodschappen. Alleen een zonsondergang kan al vrede genoeg zijn om een meditatief moment in jezelf te vinden. Er zijn zoveel miljoenen mogelijkheden in films. en niet alleen in films, maar in documentaires: ergens heen gaan en mensen interviewen die misschien een niveau op hun pad gevonden hebben waardoor ze vrede met zichzelf hebben, en zoveel meer …!!!
Die eerste zin herinnert aan Krishnamurti’s radicale perspectief, dus laat ik het herhalen: “Voor mij persoonlijk is het zaak nieuwe manieren te vinden om de ware natuur van ons wezen te ontdekken.”
Osel, ik ben erg benieuwd waar je terecht zult komen en vraag me af of je ooit weer in de schoenen van ‘Lama Tenzin Osel Rinpoche’ zult stappen‘. Maar laat me afsluiten met twee citaten uit het oorspronkelijke Spaanse tijdschrijft dat de huidige media aandacht op gang heeft gebracht:
Osel wordt emotioneel als hij de Dalai Lama ziet verschijnen. Als de Boeddhas werkelijk bestaan, zou hij een van hen zijn. Hij is een verlicht mens.”
De verantwoordelijkheid van leraarschap is altijd zwaar voor hem geweest. Zijn hart zegt hem dat op dit moment geleerd moet worden. De letterlijke betekenis van Lama is leraar, en ik ben geen leraar. Een goede lama is iemand die het niet uit maakt wat mensen van hem denken en die eerst aan anderen denkt en dan pas aan hemzelf. Dat is hoe ik lamaschap zie, een goed mens.