Pas op: mijn langste stukje hier tot nu toe. En of er genoeg samenhang in zit moet de lezer maar beoordelen. Dit is een onderwerp waar ik nog lang niet mee klaar ben.
Laat ik beginnen met een fascinerend boek dat ik gisteren ben begonnen te lezen: Consciousness: an introduction, door Susan Blackmore. Ik lees snel, dus ben ik al begonnen met een leesverslag (volg die link).
In haar esoterische instructies raadde Blavatsky haar leerlingen aan om het brein te bestuderen. Ze had zelfs een plaatje van het brein bijgevoegd. Ik heb me afgevraagd wat ze daar toch zo belangrijk aan vond – haar uitleg over het brein sloeg niet echt ergens op (en het waren vooral hints) en hoe vind je een boek over dit onderwerp dat begrijpelijk is zonder eerst medicijnen gestudeerd te hebben?
Ik heb dat boek gevonden! Het gaat niet specifiek over het brein, maar ik denk dat Blavatsky’s interesse in in het brein ook niet specifiek op het brein sloeg. Het bewustzijn is een van haar centrale thema’s. Dit boek van Susan Blackmore is een samenvatting van de laatste wetenschappelijke inzichten. Wat ik heerlijk vind is dat ze de vragen er IN laat. Dit is niet een boek dat je vertelt hoe het is, maar een boek dat je vertelt wat bekend is, welke conclusies er getrokken worden (vaak tegenover gestelde conclusies) en daar blijft het bij. Ik heb nu ongeveer een derde gelezen (de eerste drie hoofdstukken en de hoofdstukken over dromen en verschillende bewustzijnstoestanden), maar ik kan maar niet ophouden er over te schrijven.
OK, ik hou al op. Terug naar Blavatsky (het is tenslotte vrijdag).
Dit stukje is begonnen met een schijnbaar eenvoudige vraag van een lezer: was Blavatsky niet een medium? en als ze dat was, waarom was ze tegen het spiritisme?
Om de vraag te begrijpen moet je het spiritisme in de 19de eeuw begrijpen. En Blavatsky’s leven. En, zo mogelijk, zal inzicht in Oosterse wijsheid ook helpen. Ik ben goed in het samenvatten van dingen, maar deze zou weleens te veel gevraagd kunnen zijn (misschien dat er later een langer artikel over geschreven moet worden?).
Laat ik maar bij het begin beginnen. Het spiritisme in de 19de eeuw was onder andere een reactie op de materialistische wetenschap van die tijd. Materialisme was prima voor wetenschappelijke vooruitgang, maar niet voor het dagelijks leven van mensen. Ik denk dat mijn lezers dat wel herkennen. Religie moest zichzelf verdedigen. Toen de beroemde Fox Zusters langs kwamen in 1848 was de wereld daar klaar voor. Door klopgeluiden communiceerden ‘de doden’ met hen. Dit was het begin van een beweging in de hele Westerse wereld: mensen die met de geesten van overledenen communiceerden tijdens seances en zichzelf lieten zien dat het fysieke niet alles was. Het was even populair als bijna dood ervaringen nu.
Omdat het zo populair was, moest de wetenschap zich er wel mee bemoeien. En tot hun verassing vonden sommige wetenschappers dat ze het niet allemaal als onzin af konden doen. Niet alles was toneel magie. Door naar de jaren 1870.
Ik schrijf dit stuk vanuit theosofisch perspectief en neem wat Blavatsky hierover achteraf schrijft serieus. Stel je voor dat je Helena Petrovna Blavatsky bent. Je hebt over de hele wereld gereisd: je hebt Amerika, India en het Midden oosten gezien. Soms heb je als man gereisd vanwege de veiligheid van jezelf en je vrouwelijke reisgenote. (We zitten in het Victoriaanse tijdpert: vrouwen die alleen reisden moesten maatregelen nemen – misschien zou dat vandaag de dag ook zo gek niet zijn, trouwens). In Tibet en India heb je naar gurus en volksverhalen geluisterd. Je hebt geleerd te mediteren en je psychische vermogens te beheersen. Het goddelijke in de mens heb je van dichtbij leren kennen.
Op een dag zegt je leraar (in je gezicht of door middel van occulte vermogens) dat het tijd wordt om de wereld in te gaan en te onderwijzen wat je geleerd hebt. Het zal moeilijk worden. Gebruik wat je in de wereld aan treft om de mensen aan het luisteren te krijgen. Je gaat naar Egypte en begint een ‘miracle club’ – tenslotte ken je psychische vermogens. Het wordt een faliekante mislukking. Je gaat naar Parijs om uit te rusten. Je Frans is goed, tenslotte. In een droom vertelt je meester je dat je naar New York moet gaan. Dus ga je. New York is op dat moment nog geen wereldstad. Maar er is een bepaalde energie. Je blijft in leven door het maken van prularia en het opeten van je erfenis.
Je komt er achter dat het spiritisme nog springlevend is en om dat verder uit te zoeken ga je naar Chittenden, Vermont waar in een boerderij een paar broers onverklaarbare zaken veroorzaken. Daar ontmoete ze Kolonel Olcott en geschiedenis wordt geschreven. Zie haar eigen verslag van de gebeurtenissen op de Eddy boerderij (Engels).
Als je die link volgt, lees je onder andere:
- Blavatsky verdedigt de echtheid van de gebeurtenissen: ze waren niet nep.
- Blavatsky zegt dat ze doet alsof ze een medium is, zodat de echtheid van de mogelijkheden versterkt wordt.
- Blavatsky zegt zelf GEEN medium te zijn. Ze kan dezelfde effecten produceren zonder gebruik te maken van trucs.
Dat is het wel zo’n beetje samengevat: in haar vroege publieke cariere deed ze alsof ze een medium was om duidelijk te maken dat geestestoestanden buiten de normale bestonden. Maar later maakte ze duidelijk dat over het geheel genomen seances ongezond waren en zelfs gevaarlijk kon zijn voor alle deelnemers, inclusief het medium. Maar ze zei het op zo’n manier dat veel van haar vrienden die mediums waren er geen aanstoot aan namen – hoewel de meeste mensen in de spiritistische beweging zich verraden voelden.
Met andere woorden: ze probeerde een midden te vinden tussen de ‘wetenschappelijke’ ontkenning van de gebeurtenissen waarvan zij wist dat ze vaak echt waren – en de verklaring van de spiritisten.
Toen ze in later jaren gevraagd werd (keer op keer) of disciples van een guru mediums waren antwoordde ze met dit artikel: Zijn Chelas Mediums?(Engels) Dit is een van de meest beroemde artikelen over het onderwerp binnen de Theosofische Beweging omdat het haar standpunt samenvat: het woord medium wordt uitgelegd en het verschil tussen haar houding en die van spiritisten wordt uitgelegd. [Lees ook deze artikelen over chela’s: Chelas, Mahatmas en Chelas en over verschillende soorten leerlingen.]
Dus wat is nou een medium en waarom ging Blavatsky zo snel over tot ontkennen dat ze er een was?
De populaire definitie van mediumschap is iemand die contact heeft met de geesten van overledenen. Meer nog: in die tijd werden mediums geacht in trance te gaan als ze hun boodschappen doorgaven.
Blavatsky, in deze een echte Boeddhist, vond trance iets voor zwakkelingen. Haar spirituele ideaal was volkomen wakker en bewust te zijn op elk moment. Haar idee van een adept was iemand die heel weinig sliep. Als ze boodschappen doorgaf (van levende meesters, zo zei ze) was ze volledig bij bewustzijn: ze keek toe terwijl iemand anders handelde. Ze leerde mee met elke aanwezige.
En Channeling dan?
Ik was een paar maand geleden over dit onderwerp in gesprek. Mij werd verteld dat het voor hedendaagse channels beledigend zou zijn om Blavatsky een channel te noemen. Toch hebben channels een dingen gemeen met Blavatsky’s werkmethode:
- De meeste zijn bewust tijdens het schrijven.
- Ze zijn in communicatie met wezens die niet noodzakelijkerwijs overleden zijn.
- De werken die geproduceerd worden zijn abstracter en onpersoonlijker dan wat mediums doorgaans door geven: het doel is de mensheid te verlichten, niet om een paar individuele mensen te troosten.
- Geld speelt geen rol in de procedure: tijdens het schrijven is er geen mens die het channel betaald voor het resultaat (hoewel sommige boeken natuurlijk goed geld op leveren na publicatie).
Een ding had Blavatsky gemeen met de spiritisten in haar tijd: wat zij produceerde was niet alleen tekst: ze produceerde ook occulte fenomenen (zo werd dat genoemd). Kopjes werden in de aarde begraven gevonden onder wortels, zonder dat de aarde verstoord was (mensen controleerden dat). Etc.
Heb ik daarmee alle aspecten van Blavatsky als medium gehad? Ik denk het wel. Laat ik afsluiten met iets dat veel interessanter is: de vreemde manier waarop ons bewustzijn werkt. Bekijk de volgende video:
Katinka,
Helena was een echte meduim,toen ze dat bekent maakte werd ze uitgelachen door spiritisten.Dat kon onmogelijk een ziek vrouwtje.
Ze heeft er dan verder over gezwegen.De geheime leer is gedeeltelijk ingegeven door meesters….van daar de titel geheime leer.Zij moest de spiritisten niet hebben om de volgende reden.Welk nut hebt je nu om geesten op te roepen,die met je voeten kunnen spelen.
Groetjes Armand
Mevrouw Blavatsky wist er dingen over te vertellen die ze niet kon weten zonder het te zijn,mijns inziens. Haar grootste bezwaar had ze tegen kermisgevoelige broodmediums. Omdat op de door haar zelf georganiseerde avonden ongelooflijke dingen plaatsvonden ontstond er veel te veel aandacht voor de sensatiekant van het fenomeen dat maar een bijzaak was tegenover haar werkelijke doel, de theosophie wortel laten schieten. Ik ben zelf medium en HPB schrijft dingen,die kan je niet weten,niet eens verzinnen als je er op de een of andere manier niet zelf een bent. Waarvoor dank mevr.B! De kermismediums bestaan nog steeds,iemand vertelde mij dat haar zus 500 euro betaald had om slechte entiteiten te verwijderen:schandalig en onzinnig. Buiten haar mogelijk contact met geesten etc. was de inspiratie die tot haar kwam ook uit onbekende bron,of zoals ze zelf zei: ” u ziet mij hier met een grote bos bloemen maar bedenk alleen het touwtje dat ze bijmekaar houd is van mij.” We still love you HPB.
In onze cultuur bestaat er een soort aversie tegen mensen die hun geld proberen te verdienen met spiritualiteit, blijkbaar mogen de mensen die dat doen daar niet van eten. Daar begrijp ik helemaal niks van, en dat is juist ook een van de oorzaken dat er zoveel kaf tussen het koren zit in spirituele beroepen. Als iemand al een sjamanistische gave bezit, dan krijgt die in onze blanke cultuur in ieder geval geen volledige kans om daar zelfstandig mee te werken en zo iemand wordt ook van geen enkele kant gewaardeerd of bedrijfsmatig ingeschakeld om zijn spirituele kwaliteiten, ook in spirituele kringen niet, dat blijkt nu maar weer eens. Geld aan de kerk geven wordt echter nog steeds toegejuicht, en dat snap ik helemaal niet. Spirituele emancipatie is nog steeds hard nodig. Als iemand een ritueel voor jou uitvoert of de kaart of de itjing voor je legt….. hoeveel mensen denk je dat daar voor betalen? Dat zijn er veels te weinig als je weet hoeveel baat die mensen daar vaak bij hebben.
Geachte Rafie,er is een hemels(!) verschil tussen “hun geld proberen te verdienen” door redelijke mediums,sjamanen of whatever en mensen die hiervoor met onfatsoenlijke rekeningen komen bij mensen waarvan ze in kunnen schatten dat ze er geen kaas van hebben gegeten.
En dan voor een broodje kaas 15 euro betalen in plaats van 2 euro. Dat is niet spiritueel maar schandalig, in iedere cultuur mogen we hopen. Je mag er wel van eten maar moet je vanuit je mercedes je zwembad kunnen zien? Ook dit nog: de kerken Rafie, lopen nog steeds leeg met een sneltreinvaart,seculiere clubjes uitgezonderd. De komende jaren zullen honderden kerken worden….gesloopt.
Shaloom!